طراحی با رویکرد پلان باز برای بسیاری از معماران، معماران داخلی، خریداران و یا سازندگان ملک جذاب است. اما منظور از پلان باز در طراحی چیست و مزایا و معایب آن کدامند؟ در این مقاله به بررسی چالش‌ها و تعاریف پلان باز خواهیم پرداخت.

طراحی پلان باز خانه، یکی از جدیدترین سبک طراحی خانه بوده که به تازگی توسط بسیاری از افراد برای منزل های مدرن و جدید به کار گرفته می شود. با کمک این سبک طراحی منزل می توان از فضای خالی موجود در خانه بهترین استفاده را نمود. در سال های اخیر استفاده از اتاق نشیمن و آشپزخانه در کنار یکدیگر با استقبال خوبی روبرو شده و تقریبا تمامی خانه های مدرن در حال حرکت به سمت این سبک طراحی هستند. حتی می توان با تغییراتی مختصر در خانه های قدیمی آن را به سبک مدرن و جدید تغییر داد که این امر بسیار آسان و راحت می باشد.

پلان باز در فرهنگ لغت برای توصیف اتاق یا ساختمانی به‌کار می‌رود که دارای دیوارهای کم یا بدون دیوار است؛ بنابراین فضا به اتاق‌های کوچک‌تر تقسیم نمی‌شود. پلان باز معمولا بیشتر برای دو کاربری مسکونی و اداری استفاده می‌گردد.

طراحی با رویکرد پلان باز، به این معنا نیست که خانه یا فضای کارهیچ اتاق یا دیواری نداشته باشد، بلکه هدف این نوع طراحی، یکی نمودن و یکپارچگی فضاهایی است که می‌توانند کارکردهای مشترک داشته باشند؛ مانند آشپزخانه، اتاق ناهارخوری و نشیمن در کاربری های خانگی و اتاق های مختلف فضاهای کاری در کاربری اداری.

در پلان با طرح باز خانگی، معمولا یکی از این سه حالت در چینش فضاهای نشیمن، ناهارخوری و آشپزخانه انتخاب می‌شود:

•       ترکیب آشپزخانه و اتاق ناهارخوری :

آشپزخانه و اتاق ناهارخوری اغلب فضای مشترکی دارند و در پلا‌ن‌های بسته نیز گاهی این دو فضا با یکدیگر ادغام می‌شوند. گاهی اوقات خود میز ناهارخوری یا یک جزیره، فضای آشپزخانه را از ناهار خوری تفکیک می‌کند.

•       ترکیب غذاخوری و اتاق نشیمن:

فضای غذاخوری و اتاق نشیمن در پلان با طرح بازدر یک منطقه ادغام می‌شوند. خط تقسیم و تفکیک آن‌ها می‌تواند کف‌سازی متفاوت، نورپردازی مجزا، پله و یا نرده کوتاه باشد.

•       ترکیب آشپزخانه، ناهارخوری و اتاق نشیمن:

در این حالت هر سه فضا در یک اتاق بسیار بزرگ ترکیب می‌شوند و هیچ مرز یا مانعی بین آن‌ها قرار نمی‌گیرد.

تاریخچه پلان باز:

تا قبل از جنگ جهانی دوم، اکثر خانه‌های مسکونی از یک نقشه ساده پیروی می‌کردند که در آن راهرو اصلی فضاها را مانند شریان تقسیم می‌نمود و دسترسی به اتاق‌ها را ‌ممکن می‌ساخت. در این پلان‌ها آشپزخانه به‌عنوان یک فضای خدماتی محسوب می‌شد و معمولا در انتهای پلان قرار می‌گرفت.

مفهوم اصلی پلان با طرح باز ابتکار معمار معروف، فرانک لوید رایت در سال 1880 برمی‌گردد. او با پیشرفت‌هایی که در گرمایش متمرکز داشت، در سال 1990 در خانه‌های چمن‌زنی خود یک پلان باز طراحی نمود. از 1990 به بعد پلا‌ن‌های باز در معماری و ساخت و ساز جای خود را باز نموده‌اند. آن‌ها هدف بسیاری از پروژه‌های جدید و هم‌چنین پروژه‌ای بازسازی بوده‌اند.

مزایای فضاهای پلان باز

•       طراحی داخلی متنوع‌تر

در خانه‌ای که دارای طراحی و نقشه باز است، می‌توان از سبک‎های متنوعی در طراحی و دکوراسیون داخلی آن استفاده کرد. یعنی  مثلا با متصل کردن اتاق نشیمن و آشپزخانه به هم و تخریب دیوارها، می‌توان اندازه هر کدام از این مکان‌ها را تغییر داده و فضای مورد استفاده آن‌ها را به دلخواه مشخص کرد.

برای مثال می‌توان با قرار دادن آشپزخانه در یک گوشه کوچک، فضای بیشتری را به اتاق نشیمن اختصاص داد. همچنین عدم وجود دیوار بین فضاها، می‌تواند گزینه‌های بیشتری برای انواع دکوراسیون و جابجایی وسایل برای افراد فراهم کند.

•       فضای قابل استفاده بیشتر

خانه‌های با پلان باز، فضای بیشتری در اختیار شما قرار می‌دهند. یعنی خانه با فضاهای غیر ضروی و اغلب بدون استفاده مانند راهرو و راه‌پله، اشغال نمی‌شود. در این شیوه طراحی می‌توان حداکثر استفاده را از فضای مربعی خانه داشت، بدون اینکه فضایی هدر رود.

•       بزرگتر نشان دادن فضا

مغز ما فضاهای مختلف در یک اتاق بزرگ را درک نمی‎کند و به آن به چشم اتاقی بسیار بزرگ نگاه می‎کند. در فضاهایی با پلان باز یا آزاد، اتاقی بزرگ با عملکردهای مختلف وجود دارد که همین باعث می‏شود که آپارتمان یا خانه بزرگتر از آنچه که هست، به نظر برسد.

•       روشن‌تر نشان دادن فضا

طراحی پلان باز با ترکیب فضاهای مختلف، آن‌ها را به پنجره‎ها متصل کرده و به این ترتیب نور مورد نیاز فضا را تامین می‌نماید. چون همیشه اینگونه نیست که همه فضاها یا اتاق‌ها پنجره و نور کافی داشته باشند. به خصوص در خانه‌های کوچک که وجود دیوار میان مکان‌ها باعث تاریک‌تر و کوچک‌تر شدن محیط می‌شوند، استفاده از نقشه باز فضایی بسیار دلبازتر ایجاد خواهد کرد. همچنین در مصرف برق نیز صرفه‌جویی خواهد شد، زیرا روشن بودن یک چراغ، مکان‌های دیگر را نیز روشن خواهد کرد.

•       افزایش تعاملات اجتماعی

طراحی پلان باز به افراد خانه این امکان را می‌دهد که در هر فضایی که مشغول باشند، امکان ارتباط و گفتگو با دیگر اعضای خانواده در فضاهای دیگر را داشته باشند. مثلا در زمان آشپزی می‌توان هم‌زمان با مهمان‌های داخل اتاق نشیمن نیز گپ زد یا اینکه در زمان انجام کارهای روزمره، می‌توان روی کودکان در حال بازی نیز نظارت داشت.

•       رفت‌و‌آمد راحت‌تر

در خانه‌های با نقشه باز، رفت‌و‌آمد بین فضاها مثلا آشپزخانه و نشیمن بسیار راحت‌تر است. زیرا بین فضاها دربی برای بازو بسته کردن وجود ندارد.

•       ارزش مالی بیشتر

در سال‌های اخیر خانه‌هایی با طراحی مدرن و جدید خصوصا خانه‌های با فضاهای پلان باز، با قیمت‌های بالاتری خریدوفروش می‌شوند. زیرا فضایی دلبازتر، بزرگ‌تر و روشن‌تر داشته و یک ترند در طراحی مدرن به شمار می‌روند.

معایب طراحی پلان باز خانه

طراحی پلان باز خانه علاوه بر مزایای زیادی که دارد معایبی نیز خواهد داشت که برخی از آن ها شامل موارد زیر می باشند.

•       افزایش شلوغی منزل

خانه هایی که با این سبک ساخته می شوند و از آن جا که فضای طراحی شده به صورت یکپارچه می باشد کمی شلوغ بنظر خواهند رسید و سر و صدا راحت تر منتقل می شود.

•       عدم برخورداری از حریم خصوصی

قبل از استفاده از این سبک طراحی باید ابتدا در مورد سبک زندگی خانواده مورد نظر تحقیق شود. به عنوان مثال در برخی از خانواده ها شاید حریم خصوصی به آن صورت مهم نباشد و بالعکس در یک خانواده با افرادی از سنین  مختلف وجود حریم خصوصی امری مهم به شمار می رود.

•       مرتب کردن فضا به صورت همیشگی

یکی از معایب استفاده از طراحی پلان باز خانه موضوع مرتب و تمیز بودن خانه بوده که باید به صورت همیشگی این امر مورد توجه قرار گیرد. به علت این که در این سبک از خانه ها تقریبا اکثر نقاط خانه در دید افراد می باشد باید همیشه خانه را مرتب و تمیز نمود و این امر بیشتر در قسمت آشپزخانه منزل دیده می شود.

نکات مهم در مورد طراحی پلان باز خانه

بهره گیری از طراحی جدید و نوین پلان باز نیاز به دانستن نکات قابل توجهی دارد که برخی از آن ها به صورت موارد زیر می باشند.

•       ایجاد مرز های مشخص بین فضا های مختلف

یکی از روش های ایجاد تغییر و تنوع در خانه های پلان باز تعیین مرز های مشخص بین فضاهای مختلف می باشد که می توان برای این منظور از وسایلی مانند شیشه استفاده نمود. به کمک این روش نه تنها تغییری در نور محیط به وجود نمی آید بلکه کمی به زیبایی محیط نیز کمک خواهد کرد. یکی دیگر از روش های ایجاد مرز مشخص بین فضاها استفاده از دیوار های کوتاه و مصنوعی می باشد. معمولا در طراحی پلان باز خانه از یک میز ناهار خوری مناسب نیز جهت مشخص کردن مرز بین آشپزخانه و اتاق نشیمن استفاده می شود که این روش علاوه بر مدرن بودن می توان باعث زیبایی محیط منزل شود. همچنین می توان از یک میز به عنوان جزیره میانی بلند در آشپزخانه همراه با صندلی هایی با پایه های بلند برای صرف غذا در منزل کمک گرفت که وظیفه این روش دقیقا مشابه میز ناهارخوری خواهد بود. البته 2 روش ذکر شده در آخر معمولا برای منازلی به کار گرفته می شود که با کمبود فضا مواجه هستند.

•       بهره گیری از رنگ آمیزی متنوع

یکی دیگر از نکات جالب در طراحی پلان باز خانه استفاده از رنگ بندی متنوع در قسمت های مختلف خانه می باشد که می توان هر بخش از آن را به رنگ دلخواه تغییر داد.

•       استفاده از متریال های مختلف

برای ساخت یک محیط زیبا و جذاب در یک خانه مدرن نیاز است تا از مواد با جنس های مختلف کمک گرفته شود. به عنوان مثال می توان برای زیبایی بیشتر در قسمت آشپزخانه از متریال چوبی بهره گرفت همچنین در قسمت اتاق نشیمن نیز بهتر است از موادی با جنس فلزی استفاده شود.

•       تعیین زاویه مناسب برای چیدمان وسایل

هنگام قرار دادن وسایل منزل بهتر است نسبت به نحوه و زاویه چیدمان آن ها دقت شود. به عنوان نمونه می توان برای قسمت مبلمان منزل آن ها را با زاویه 30 یا 45 درجه نسبت به سایر وسایل قرار داد که این امر می تواند تاثیر بسازی در جذابیت محیط خانه داشته باشد.

•       استفاده از نورپردازی

در حال حاضر از نورپردازی به عنوان یکی از جدیدترین روش های زیبایی در خانه ها استفاده می شود که به همین منظور می توان به کمک نورپردازی قسمت های مختلف منزل را از یکدیگر جدا نمود.

•       بهره گیری از سقف کاذب

در طراحی پلان باز خانه می توان از سقف کاذب برای جدا کردن قسمت های مختلف منزل کمک گرفت. در بسیاری از موارد منازل به وسیله سقف های بتنی ساخته می شوند که معمولا در قسمت سقف این خانه ها نمی توان از سیم کشی جهت استفاده از لوستر و روشنایی بهره گرفت. به همین منظور استفاده از سقف کاذب برای نصب وسایل روشنایی مانند لوستر و همچنین تعیین مرز بین آشپزخانه و اتاق نشیمن پیشنهاد می شود.

•       ایجاد مناطقی در منزل برای گفتگو

طراحی پلان باز خانه دست افراد را برای تعیین و ایجاد مکانی برای گفتگو باز می گذارد. به همین علت پیشنهاد می شود تا در این منازل به کمک چیدن مبلمان در نزدیکی یکدیگر مکانی مناسب جهت صحبت و گفتگو افراد ایجاد شود.

•       ایجاد محل های دنج در خانه

یکی از روش های افزایش میزان جذابیت در طراحی پلان باز خانه ایجاد محل های دنج در این منازل می باشد که این امر به وسیله قرار دادن یک میز کار یا گلخانه کوچک در قسمت گوشه های خانه امکان پذیر خواهد بود.